Euskadin birkualifikazioa errotik eraldatzearen alde - ISEAK Fundazioa

Hala ere, dena ez da argia EAEko lan-merkatuaren panoraman; izan ere, langabeen kopuruaren beherakada hori ez da hain handia kolektibo jakin batzuei begiratzen zaienean, hala nola 55 urtetik gorako langabeei. Izan ere, adin-tarte horretako langabeen kopuruak ez du behera egiteaz gain, % 9 egin du gora, 2019ko bigarren hiruhilekoan 17.700 pertsona izatetik aurtengo hiruhileko berean 19.300 izatera igaro baita. Gainera, Biztanleria Aktiboaren Inkestak (BAI) ez digu informaziorik ematen kolektibo horrek autonomia-erkidego bakoitzean duen langabeziaren iraupenari buruz, baina antzeko datua ematen du nazioko guztirakoari dagokionez. Nabarmentzekoa da 50 urtetik gorakoen kolektiboa iraupen luzeko langabeen guztizkoaren % 45 dela. Hau da, langabezia kronifikatua duten bi pertsonatik ia batek 50 urte baino gehiago ditu.
Beharrezkoa da Euskadin ia 20 mila pertsona horien kronifikazioaren atzean dauden arrazoietan sakontzea. Lehenik eta behin, haientzat enplegu-faltak kalte ekonomiko eta emozionala dakarrelako, zalantzarik gabe – pertsona horietako gehienek langabezia-sorospena agortu dute, eta, ondorioz, ia ez dute oso zenbateko txikiko laguntza-laguntzarik nahi. Baina, gainera, Euskadik aurre egin behar dion zahartzea dela eta, gizarteak gai izan behar du pertsona horien gaitasunak aprobetxatzeko, birkualifikazioaren bidez, beharrezkoa bada; izan ere, oso gazte gutxi sartzen dira lan-merkatura, eta okupatuen batez besteko adina, berriz, etengabe hazten da.

Zalantzarik gabe, kolektibo horren langabezia kronifikatuaren atzean zer dagoen ulertzeko, eskaintzaren eta lan-merkatuaren eskariaren aldera begiratu behar da. Lan-eskaintzaren aldetik, hau da, langileen kolektiboaren aldetik, langabeziak eragindako adinekoek, batez beste, biztanleriaren batez bestekoak baino hezkuntza-maila nabarmen txikiagoak dituzte, eta hori logikoa da Euskadik azken hamarkadetan izan duen hezkuntza-bultzada garrantzitsua kontuan hartzen badugu. Bestalde, aurkezten dituzten profilak, oro har, ez daude hain lerrokatuta gaitasun digitalekin, eta gaitasun horiek lan-eskaintza askotan eskatzen dira; izan ere, iraultza teknologikoa aurrerapauso handiak ematen ari da, eta profil horietara egokitzeko prestakuntza espezifikoa behar da. Prestakuntza hori ez da beti lanpostutik gauzatzen, eta, ondorioz, kolektibo horren zati handi batek prestakuntza hori behar du.
Kolektibo horren gaitasunen eta merkatuak eskatutakoen arteko lerrokatze falta horrek langabeziaren kronikotasun handiaren zergatiaren zati bat azal badezake ere, horrek ez du azalpen osoa jasotzen, enplegu-eskariaren aldera – enpresetarantz – ere begiratu behar baita. ISEAKek duela gutxi egiaztatu du adinagatik diskriminazioa dagoela pertsona zaharragoak kontratatzeko orduan. Beraz, beharrezkoa izango da gure lan-merkatuari eragiten dion "edadismo" hori gutxienez arintzea ahalbidetuko duten neurrietan pentsatzea.

Arazoa, beraz, arazo horri nola heldu baino ez da; izan ere, erantzunaren abiapuntua, zalantzarik gabe, pertsonak enplegurako aktibatzeko politiken arduradunak direnen eta, azken finean, kontratatzen duten eta, beraz, enplegua sortzen duten enpresen arteko lankidetza izan behar da. Orain arte, Euskadin Lanbidetik bideratzen diren enplegurik gabeko pertsonen prestakuntzari/egokitzapenari/birkualifikazioari buruzko erabakiak ez dira enpresen beharretatik abiatu, eta beharrezko eraldaketa hori da eskala handian gertatu behar dena, inor, ez eta adin handieneko kolektiboa ere, langabezian kroniko bihur ez dadin. Enpresek eskatutako eta kontratatzeko konpromisoa duten esparruetako prestakuntza-ekintzak oso emaitza positiboak ematen ari dira enplegurik gabeko pertsonen laneratzeari dagokionez, oso metodo eraginkorra baita enplegua eskatzen duten pertsonen eskaintza eta enpresek eskatzen dutena parekatzeko.

Zentzu horretan eraldaketa integral bat gauzatzeko, gutxienez hiru osagai behar dira: lehenik eta behin, lana bilatzen duten pertsonen erregistro osoa integratzeko aukera emango duen plataforma bat, haien profilei eta gaitasunei buruzko informazio zehatzarekin, eta enpresen eskaerekin, lanpostu hutsen bidez adierazita, eskatutako profilak zehaztuta. Teknologia berriek, zalantzarik gabe, mota horretako plataformak egotea ahalbidetzen dute, eta plataforma horiek erabilgarriak izango dira, baldin eta behar bezala elikatzen badira ahalik eta profil gehienekin. Horri esker, zehatz-mehatz jakin daiteke non dauden gap-ak eskatutako gaitasunen eta daudenen artean. Lanbide horrelako plataforma bat eraikitzen ari da une honetan. Bigarrenik, beharrezkoa da Enplegu Zerbitzu Publikoetatik orientatzaile profesionalak egotea, eta orientatzaile horiek ezagutza handia izatea, beti ere eguneratuta, non eta zein diren eskatutako profilak. Horrela, lan-irteeren bila joaten diren pertsona guztiei prestakuntza-/birkualifikazio-aukera desberdinak eskaini ahal izango dizkiete. Eta hirugarrenik, ezinbestekoa da nazioarteko enpresek Lanbide oso baliagarria izan daitekeela pertsonak birkualifikatzeko, enpresek eskatzen dituzten eta merkatuan aurkitzen ez dituzten gaitasunak lor ditzaten.

Planteatutakoa bezalako eraldaketa integral batek langabeen lan-profilak hobetuko lituzke, zalantzarik gabe, enplegu duin batera itzultzeko. Adin handiagoko langabeentzat, ordea, kontratazioan adinaren araberako diskriminazio nabarmena dagoenez, neurri osagarriak hartu behar dira. Horretarako, beharrezkoa da informazio gehiago biltzea enpresen aldetik jokabide diskriminatzaile horren zergatiari buruz. Egiaztapen zientifikorik ez badago ere, oso litekeena da diskriminazio estatistikoa delakoaren ondorio izatea. Izan ere, diskriminazio horren arabera, enpresek adinekoen kolektiboari sinesmen txikiagoa egozten diote – lan-produktibitate txikiagoa, egokitzapen txikiagoa aldaketa posibleen aurrean, lan-baldintza hobeen eskakizunak... –, eta horrek ez du kontrataziorako laguntzen. Sinesmen horiek, ordea, ez dira nahitaez egiazkoak, eta, beraz, kolektibo horri kalte handia egiten dioten estilo horretako estereotipoekin hautsi beharko da. Estereotipo horiek hautsi egiten dira hautagai posible bakoitzari buruzko informazio gehiago bilduz eta adinekoak kontratatzeko esperientzia positiboak ezagutaraziz, zalantzarik gabe, badirenak.